Dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do podjęcia obowiązków i zadań jakie stawia przed nim szkoła. Oznacza osiągniecie odpowiedniego stopnia rozwoju fizycznego, intelektualnego i emocjonalno – społecznego, który umożliwi mu udział w życiu szkoły oraz opanowaniu wiadomości, umiejętności, nawyków określonych programem nauczania.
Rozwój fizyczny:
1. Dziecko rozwija się prawidłowo, a poziom jego rozwoju fizycznego odpowiada normom pięciolatka – konieczne jest wykonanie obowiązkowego badania lekarskiego, zwanego bilansem pięciolatka.
Należy zwrócić szczególną uwagę na:
• Wzrok – obserwujemy, czy dziecko nie trzyma głowy za blisko lub za daleko podczas czytania, oglądania telewizji. Musimy zadbać o właściwe oświetlenie, szczególnie przy zajęciach stolikowych.
• Słuch – zwróćmy uwagę, jak dziecko słyszy z bliskiej, a także dalekiej odległości. Na szczególną uwagę zasługują dzieci często chorujące na górne drogi oddechowe (katary, zapalenie ucha).
• Zapewnijmy odpowiednią ilość snu – w przypadku pięciolatka jest to około dziesięciu godzin na dobę.
• Zapewnijmy dziecku prawidłową, dobrze zbilansowaną dietę, składającą się z pełnowartościowych produktów, zawierającą białko, witaminy.
2. Motoryka duża.
• Dziecko lubi zabawy ruchowe takie jak: bieganie, skakanie, zabawy z piłką. Nie potyka się, potrafi jeździć na dwukołowym rowerze, sprawnie wchodzi i schodzi po schodach.
3. Motoryka mała.
• Pięciolatek ma dobre umiejętności w zakresie samoobsługi – ubieranie się, mycie, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, posługiwanie się sztućcami.
• Lubi rysować, prawidłowo trzyma ołówek, przestrzega właściwych kierunków kreślenia, nie naciska zbyt mocno lub lekko ołówka na papier. Umie zaplanować przestrzeń kartki.
• Chętnie lepi z plasteliny, wycina nożyczkami nie szarpiąc przy tym papierem, dobrze tnie po linii prostej i krzywej.
• Dziecko zna i zaczyna pisać litery i cyfry, ma gotowość do podjęcia nauki pisania.
• Potrafi konstruować za pomocą gotowych elementów, np. klocki, mozaiki.
• Potrafi łączyć elementy z klejem.
4. Stronność ciała - tak zwana lateralizacja. Określa, w jakim stopniu pewne obszary mózgu kierują określonymi czynnościami, procesami. Stronność ciała wychodzi od dziecka, to znaczy, że dziecko samo decyduje czy woli posługiwać się prawą, czy lewą ręką.
Dziecko idąc do pierwszej klasy powinno:
• Zdecydowanie używać jednej ręki podczas jedzenia, rysowania, wycinania.
• Właściwie nazywać kierunki przestrzeni i strony ciała, wzajemne położenie przedmiotów na płaszczyźnie (lewy-prawy, nad-pod, góra-dół, na, za).
• Nie odwracać kształtów, znaków, przy ich odwzorowywaniu, nie powinno robić „zwierciadlanego odbicia”.
• Rysując, pięciolatek powinien stosować odpowiednie kierunki – od góry do dołu, od lewej do prawej strony i koło – przeciwnie do ruchu wskazówek zegara.
Rozwój intelektualny:
O rozwoju intelektualnym decyduje przede wszystkim aktywność, ciekawość świata. Rozwój intelektualny jest odpowiedzialny za:
• Mowę, myślenie
• Pisanie, czytanie
• Rozwój pojęć, w tym matematycznych
Mowa i myślenie (porozumiewanie się, tak zwane kompetencje językowe). Dojrzałe do szkoły dziecko powinno:
- rozumieć bardziej złożone polecenia;
- budować proste zdania na dany temat;
- umieć wypowiedzieć się kilkoma zdaniami na dany temat, omówić treść obrazka, posługiwać się czasownikami, łącznikami wyrazowymi - przyimkami;
- mówić wyraźnie. Mogą czasami pojawić się kłopoty z artykulacją złożonych głosek, ale pojedynczo wypowiada je prawidłowo;
- słuchając czytelnej treści dostrzegać związki treściowe, przyczyny zdarzeń, zjawisk, przewiduje skutki określonych działań;
- potrafi wyciągać wnioski, klasyfikować według jakiejś cechy (dwóch cech, nie tylko zewnętrznej).
Pamięć słuchowa
- dziecko wiernie odtwarza wiersz, piosenkę;
- uważnie słucha tekstu czytanego, poleceń, wypowiedzi kolegów, zadań matematycznych z treścią;
- odróżnia wysokość dźwięku lub umówiony dźwięk pośród innych;
- ma dobrą integrację wzrokowo-słuchową (np. potrafi wyszukać obrazek do danej treści);
- pamięta podstawowe wiadomości ze środowiska społeczno-przyrodniczego – np. dni tygodnia, adres, pory roku i co takiego się w nich dzieje, zna nazwy warzyw i owoców).
Słuch fonematyczny
- dziecko umie wyróżniać głoski w słowach;
- dzieli słowa na sylaby;
- tworzy słowa z sylab;
- rozumie co to zdanie, wyraźnie je wypowiada, potrafi określić długość zdania za pomocą paska papieru.
Percepcja wzrokowa
- dziecko potrafi narysować rysunek bogaty w szczegóły;
- rysując stosuje właściwe proporcje między elementami rysunku;
- zauważa szczegóły na rysunku (np. gdzie widzisz...., czym się różnią....itd.);
- lubi układać klocki;
- chętnie ogląda bajki w telewizji, obrazki w książeczkach;
- zapina prosto guziki;
- zapamiętuje przedmioty w otoczeniu – zauważa różnicę w zmianie położenia przedmiotów;
Rozwój pojęć – w tym pojęć matematycznych
- dziecko zna pojęcia: wyższy-niższy, mniej-więcej, krótki-długi;
- porównuje przedmioty ze względu na wielkość;
- segreguje przedmioty ze względu na kształt, wielkość, kolor;
- zna kolory;
- liczy w zakresie dziesięciu (dodaje, odejmuje w pamięci lub na klockach, posługuje się liczebnikami porządkowymi);
- porządkuje liczebniki na osi liczbowej;
- zna figury geometryczne;
- zna pojęcie zbioru, potrafi wyodrębnić zbiór, porównuje zbiory (tyle samo, mniej, więcej), rozumie że liczebność zbiorów jest taka sama bez względu na kolejność liczenia;
- klasyfikuje pojęcia według wskazanej cechy lub dwóch cech – np. wybierz zielone kwadraty.
Rozwój emocjonalno-społeczny
O dojrzałości emocjonalnej możemy mówić wówczas, gdy dziecko cechuje równowaga psychiczna - wtedy gdy siła jego reakcji jest adekwatna do działającego bodźca. Dziecko niezrównoważone emocjonalnie wybucha złością, płaczem z mało ważnego powodu, często jest agresywne, drażliwe, lękliwe i napięte. Osiągnięcie dojrzałości emocjonalnej pozwala mu przeżywać pozytywne emocje oraz reagować w sposób adekwatny do sytuacji.
Dziecko dojrzałe emocjonalno-społecznie do szkoły, również:
- jest w znacznym stopniu samodzielne i aktywne, potrafi wykonywać czynności samoobsługowe;
- jest ciekawe świata, umie obserwować przyrodę;
- potrafi odróżnić prawdę od fantazji;
- łatwo i chętnie nawiązuje kontakty z rówieśnikami i nauczycielami;
- posiada umiejętność współdziałania i współpracy w grupie, cieszy się
z osiągnięć całej grupy;
- potrafi podporządkować się niezbędnym normom i zasadom;
- jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela;
- jest odpowiedzialne za podjęte zadania, np. rolę dyżurnego;
- rozpoczętą pracę stara się doprowadzić do końca, pomimo zmęczenia.
Zdarza się, że sześcioletni dzieci o bardzo wysokim poziomie rozwoju intelektualnego nie dają sobie rady z nauką. O tym, czy dziecko sprosta wymaganiom stawianym mu przez szkołę decyduje stopień osiągniętej przez niego dojrzałości szkolnej, czyli również tej społeczno-emocjonalnej, ponieważ pójście do szkoły wiąże się ze zmianą trybu życia.
Dojrzałość szkolna jest efektem rozwoju, w którym znaczącą rolę odgrywają oddziaływania środowiskowe – rodziców, przedszkola. Im lepsza stymulacja, tym lepsze przygotowanie dziecka do szkoły, a co się z tym wiąże, lepsze funkcjonowanie w szkole.
Informacje dla rodziców dzieci 6-letnich:
Diagnoza przedszkolna obejmuje wszystkie dzieci kończące w danym roku pięć lat. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego zadaniem nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji.
Aktualnie w Przedszkolu nr 10 dzieci w grupie 6-l. są objęte odpowiednim postępowaniem diagnostycznym. Prowadzona jest obserwacja pedagogiczna mająca na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci.
Z początkiem roku szkolnego poprzedzającego możliwe rozpoczęcie przez dziecko nauki w klasie I szkoły podstawowej (w październiku - listopadzie) przeprowadzimy analizę gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).
Wyniki diagnozy przedszkolnej nauczyciel przekazuje indywidualnie rodzicom. Opracowuje także indywidualny program wspomagania i korygowania rozwoju dziecka który ma pomóc w poznaniu stanu gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Rodzice po zapoznaniu z programem mogą wspomagać swoje dziecko w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do ich potrzeb.
Następnie, w terminie do końca kwietnia roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko ma obowiązek albo może rozpocząć naukę w szkole podstawowej, zgodnie z § 3 ust. 5 i § 4 ust. 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 28 maja 2010 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych (Dz. U. Nr 97, poz. 624, ze zm.), przedszkola wydają rodzicom dziecka objętego wychowaniem przedszkolnym informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej. Informację o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej wydaje się na podstawie dokumentacji prowadzonych przez nauczyciela obserwacji pedagogicznych dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym.
Rodzice otrzymują tę informację i decydują o przekazaniu jej szkole, w której dziecko rozpocznie naukę, jeśli uznają, że zawarte w niej uwagi mogą pomóc w dalszej pracy z dzieckiem oraz wspomaganiu jego rozwoju. Natomiast szkoła nie ma prawa żądać od rodziców udostępnienia informacji o gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej.
Jak pomagać dziecku w domu w osiągnięciu dojrzałości szkolnej?
Aby ułatwić dzieciom naukę czytania, warto w szczególności:
1. zwracać uwagę na właściwą wymowę,
2. bawić się w tworzenie rymów: kukułka- jaskółka,
3. liczyć sylaby w słowach, początkowo w krótkich później w długich; ma-ma (??) , ka-lo-ry-fe-ry
(? ? ? ? ?) – rysować tyle kropek, ile jest sylab,
4. tworzyć wyrazy zawierające głoskę: na początku wyrazu, w środku, na końcu wyrazu, np. a – akwarium, las, litera, itp.
5. bawić się w analogiczny sposób sylabami, np. ło, łokieć, łopata, wesoło, krzesło, czoło
6. określać położenie głoski w wyrazie, np. jaki dźwięk słyszymy po, a jaki przed l w wyrazie mleko,
7. tworzyć nowe wyrazy przez dodanie głoski lub sylaby:, np.: to: tor, kto, tło; ma: ga-ma, Ma-ciek, pu-ma itp.
8. bawić się w „łańcuch wyrazów” – podajemy dziecku wyraz, z którego ono wyodrębnia ostatnią głoskę i szuka wyrazu na tę głoskę, np.: kogut – traktor – radio- orzeł
9. wyszukiwać poznane litery w tekstach drukowanych, np. w gazetach.
10. powtarzać ciągi słowne: logiczne (rzeczy należących do 1 kategorii) np. krzesło, stół, szafka – dziecko kilka razy powtarza, następnie próbuje wspak; nielogicznych np. broda, okno, zarost.
12. czytać dzieciom bajki.
Aby ułatwić naukę pisania należy w szczególności:
1. odwzorowywać szlaczki i wzorki.
2. kreślić kształty graficzne w powietrzu.
3. kalkować, pisać po śladzie
4. pisać szlaczki literopodobne, jeżeli dziecko chce pisać pokazywać kształty liter wg wzorów przedszkolnych, zachowując kierunek pisania danej literki, nie pozwalać drukować.
5. malować, również palcami
6. wydzierać palcami i wycinać nożyczkami, naklejać.
7. rysować, kolorować, rysować jednocześnie ręką lewą i prawą.
8. nawlekać koraliki
9. modelować z gliny, plasteliny, lub pomoc w kuchni przy wyrabianiu ciasta.
Aby pomóc dziecku w osiągnięciu dojrzałości szkolnej rodzic powinien:
• starać się wzbudzać pozytywne emocje do szkoły – dziecko nauczy się tam ciekawych rzeczy, pozna nowych kolegów;
• zapewnić stałe miejsce do odrabiania lekcji, miejsce na książki i przybory szkolne;
• przeznaczyć dziecku czas na wspólne spacery, rozmowy i czytanie książek;
• grać w gry edukacyjne, planszowe pomagające rozwijać umiejętności w różnych obszarach;
• przeglądać zeszyty, książki i prace przedszkolne;
• chwalić za wszystko co dziecko zrobiło dobrze, co mu się udało;
• nie krzyczeć na dziecko, jeśli czegoś nie umie.
Propozycje wspólnych zabaw i różnego rodzaju form aktywności pomocnych w osiągnięciu dojrzałości szkolnej dziecka:
- Szukanie w książce wyrazów kończących się i zaczynających na daną literę.
- Rozpoznawanie głosów z otoczenia.
• Wyszukiwanie szczegółów, którymi różnią się obrazki.
• Kolorowanie według kodu lub dorysowujcie w kratkach brakującą połowę rysunku, rozwiązujcie labirynty, układanie puzzle.
• Wspólnie układajcie historyjki obrazkowe oraz kompozycje z klocków, figur geometrycznych, patyczków.
• Rysujcie według instrukcji słownej.
• W czasie porządkowania pokoju poproś, by dziecko położyło misia na górnej półce, a kiedy będzie nakrywało do stołu, sprawdź, czy nóż i łyżka leżą po właściwej stronie.
• Gdy dziecko będzie miało kłopot z ustaleniem lewej i prawej strony, poskacz z nim chwilę, a potem razem poszukajcie serca. Gdy już ustalicie, po której stronie bije, zaznaczcie tę stronę, np. zakładając frotkę na rękę.
• Baw się z dzieckiem w poszukiwaczy. Ukryj coś, co pociecha będzie musiała odnaleźć, a potem dawaj jej wskazówki – „…dwa kroki w lewo, trzy do przodu, jeden w prawo”.
• Zwracaj uwagę na to, jak trzyma kredki i ołówek. Powinno posługiwać się trzema palcami: kciukiem, środkowym i wskazującym. Wykorzystaj do rysowania np.kalkę.
• Inspiruj dziecko do podejmowania różnorodnych form aktywności plastycznej: malowania palcami, nawlekania koralików, przekładania sznurków przez dziurki, lepienia z ciastoliny, plasteliny, masy solnej, rysowania, tworzenia wycinanek i wydzieranek, kalkowania, stemplowania.
• Rozmawiaj z dzieckiem codziennie. Pytaj o jego uczucia, zainteresowania, o to, jak minął dzień w przedszkolu. Zachęcaj do opowiadania.
• Słuchaj uważnie tego, co dziecko ma do powiedzenia. Koryguj błędy.
• Codziennie czytaj dziecku!
• Nie podawaj dziecku gotowych rozwiązań. Pytaj, co, jego zdaniem, powinno zrobić w danej sytuacji.
• Jeśli poprosi o naleśniki na obiad, sprawdźcie razem, czy macie wszystkie potrzebne składniki, ułóżcie listę zakupów, wybierzcie się do sklepu, a potem razem przygotujcie obiad. Dziecko bardzo chętnie pomoże.
• Graj z dzieckiem w gry polegające na zapamiętaniu układu przedmiotów i określeniu, co się zmieniło, np. w czasie robienia zakupów; poproś, żeby pociecha zamknęła oczy, dołóż kolejną rzecz do koszyka, a dziecko odgadnie, co to.
• Zadawaj dziecku zagadki. W czasie spaceru możecie bawić się w „rzecz, którą masz na myśli”. Jeśli powiesz dziecku, że „…ta rzecz jest niedaleko, jest brązowa i służy do odpoczynku w parku” – będzie wiedziało, że to ławka. Niech potem dziecko zada swoją zagadkę i zobaczy, czy sobie poradzisz z rozwiązaniem.
• Graj z nim w gry planszowe typu „Chińczyk”. Ważne jest przestrzeganie zasad gry i twoja reakcja na zachowanie dziecka w przypadku porażki. Pozostaw mu czas na uspokojenie się, a następnie zaproponuj kolejną partię. Pokaż, w jaki sposób ty radzisz sobie z niepowodzeniami. Przegrywając, nazywaj swoje uczucia: „Złości mnie, że przegrałam, ale gratuluję ci wygranej”, „…może następnym razem pójdzie mi lepiej”, „Szkoda, że nie wygrałam, ale i tak dobrze się bawiłam.”
• Powierz dziecku obowiązki i odpowiedzialne zadania, oczywiście na miarę jego możliwości, np. podlewanie kwiatów, pakowanie plecaka do przedszkola czy nakrywanie do stołu. Każde wykonane zadanie nagradzaj pochwałą.
• Jeśli dziecko jest znudzone, rozdrażnione lub zmęczone, przerwijcie pracę. Pochwal je za to, co już udało mu się osiągnąć. Ustalcie, kiedy zadanie ma być wykonane i kontynuujcie pracę zgodnie z ustaleniami.
• Idąc na spacer zwracajcie razem uwagę na znaki drogowe. Wysłuchaj interpretacji dziecka i uzupełnij lub skoryguj.
- wymienianie z pamięci cech przedmiotów np.: jaki jest cukier, słoń, orzech? Co jest kwaśne? ...
- klasyfikowanie przedmiotów lub obrazków np. klocki według kształtu, koloru, wielkości ... obrazków według treści np. zwierzęta domowe, leśne ... przedmiotów według przeznaczenia np. służące do pracy...
- zabawa w „prawdę i nieprawdę” (dorosły mówi np. czerwona trawa, miękka poduszka, róża pachnie, zielony śnieg itp. a dziecko reaguje mówiąc „prawda” , „nieprawda”
- zabawa w kończenie zdań np. gdy chcę malować, to muszę przygotować ...; gdy zniszczę koledze zabawkę, to muszę...
- zabawa w szukanie przeciwieństw np. grzeczny - ....twardy - ... itp.
- zabawa w porównywanie par przedmiotów np. czym różni się cukier i sól, jabłko i but, fotel i tapczan ...
- zabawa w definiowanie np. co to jest dom, książka, przyjaciel...?
- zabawy z historyjkami obrazkowymi: układanie według właściwej kolejności obrazków tworzących historyjkę; opowiadanie historyjki; opowiadanie historyjki z której zabrano wcześniej obrazek (np. ostatni lub środkowy)
- rozwiązywanie i układanie zagadek
- zabawa „O czym myślę” – dziecko odgaduje nazwę np. zwierzątka o którym myśli dorosły, pytając go o cechy tego zwierzątka np. – czy jest groźne? – czy mieszka w lesie? – czy pływa ...? Dorosły odpowiada na pytania „tak” lub „nie”
- zabawa „na niby”- dziecko wyobraża sobie i opowiada, co by było gdyby np. ludzie mogli fruwać, gdyby istniały wróżki, mamę wyręczył w sprzątaniu robot
... – Bawimy się w fikcyjny sklep (bez rekwizytów), dorosły jest klientem, który mówi np. jestem lekarzem, co mogę kupić dla siebie? Dziecko-ekspedient odpowiada np. strzykawkę , biały fartuch...
- Wspólne granie w piłkę nożną, jazda na rowerze, na rolkach, zabawa piłką…
- Wdrażanie dziecka do obowiązkowości i punktualności.
- Wspólne zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, zapinanie suwaków
- Stosowanie zwrotów grzecznościowych: proszę, dziękuję, przepraszam, dzień dobry…
- wyrabianiu umiejętności współżycia w grupie – poprzez zapewnienie kontaktów z rówieśnikami
- wpajaniu zasad kulturalnego zachowania się, kształtowaniem postawy życzliwości w stosunku do innych kolegów, do dorosłych
• Wspieraj dziecko w zakresie rozumienia relacji przestrzennych typu: „nad”, „pod”, „przed”, „za” oraz odróżnianiu lewej i prawej strony.
